LƯU Ý KHI NIỀNG RĂNG: CẨM NANG KHÔNG THỂ BỎ QUA

1. Trước Khi Niềng Răng – Những Bước Chuẩn Bị Bắt Buộc

Để đảm bảo quá trình niềng răng diễn ra suôn sẻ, an toàn và đạt kết quả như mong đợi, bạn cần đặc biệt chú ý đến những lưu ý khi niềng răng trước khi chính thức gắn mắc cài.

1.1. Chụp Phim và Phân Tích Dữ Liệu Chính Xác

Trước khi tiến hành niềng, việc chẩn đoán hình ảnh là bước bắt buộc nhằm xây dựng một kế hoạch điều trị chính xác và cá nhân hóa. Các loại phim chụp và phân tích dữ liệu cần thiết bao gồm:

• Panorama (phim toàn cảnh): Đây là phim chụp X-quang toàn hàm, giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quan về cấu trúc xương hàm, vị trí của tất cả các răng (bao gồm răng khôn, răng mọc ngầm, răng dư), các bệnh lý tiềm ẩn như u nang, u hạt, hoặc tình trạng tiêu xương. Phim Panorex cũng giúp đánh giá sự đối xứng của cung răng và sự phát triển của hệ thống xương hàm.
• Cephalometric (phim sọ nghiêng): Phim Cephalometric cung cấp hình ảnh chi tiết về mối quan hệ giữa xương sọ, xương hàm trên, xương hàm dưới và răng. Dựa vào phim này, bác sĩ sẽ phân tích các chỉ số về tăng trưởng xương, mức độ hô/móm, sự cân đối của khớp cắn và cấu trúc khuôn mặt. Đây là dữ liệu không thể thiếu để xác định phác đồ điều trị, đặc biệt trong các trường hợp cần can thiệp xương hàm hoặc có sự mất cân đối khuôn mặt.
• 3D CBCT (nếu cần): Trong những trường hợp phức tạp hơn như răng mọc ngầm ở vị trí khó, có khối u, hoặc cần đánh giá chi tiết cấu trúc xương ổ răng và dây thần kinh, bác sĩ có thể yêu cầu chụp 3D CBCT (Cone Beam Computed Tomography). Phim này cung cấp hình ảnh ba chiều, giúp nhìn rõ từng chi tiết mà phim 2D không thể hiện được, giảm thiểu rủi ro trong quá trình di chuyển răng.
• Scan mẫu hàm (thủ công hoặc kỹ thuật số): Bên cạnh phim chụp, việc lấy dấu hoặc scan mẫu hàm là để tạo ra một bản sao chính xác của cung răng hiện tại của bạn. Mẫu hàm này giúp bác sĩ phân tích tương quan khớp cắn, độ lệch lạc của răng, khoảng trống giữa các răng và dự đoán không gian cần thiết cho việc di chuyển răng. Với công nghệ hiện đại, việc scan mẫu hàm kỹ thuật số ngày càng phổ biến, mang lại độ chính xác cao và trải nghiệm thoải mái hơn cho bệnh nhân.

Chụp phim sọ nghiêng để đánh giá tình trạng trước niềng 

Lưu ý đặc biệt: Nếu bỏ qua bước chẩn đoán hình ảnh và phân tích dữ liệu kỹ lưỡng, nguy cơ sai lệch kế hoạch điều trị là rất cao. Sai ngay từ đầu sẽ dẫn đến lệch toàn bộ kết quả cuối cùng, khiến thời gian niềng kéo dài, kết quả không như ý hoặc thậm chí là các biến chứng không mong muốn.

1.2. Lựa Chọn Loại Mắc Cài Phù Hợp với Tình Trạng và 

Việc lựa chọn loại mắc cài phù hợp không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn tác động trực tiếp đến hiệu quả điều trị. Không có loại mắc cài tốt nhất, mà chỉ có loại phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể. Đây cũng là một lưu ý khi niềng răng bạn cần cân nhắc kỹ lưỡng. Dưới đây là bảng so sánh các loại mắc cài phổ biến:

Răng hô thay đổi sau khi niềng răng mắc cài kim loại

Lưu ý quan trọng: Đối với phương pháp niềng răng Invisalign, hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào sự kỷ luật của bạn. Invisalign chỉ phù hợp với người có đủ khoảng trống cho răng di chuyển và phải cam kết đeo khay đủ 22 giờ/ngày.

1.3. Điều Trị Triệt Để Các Bệnh Lý Răng Miệng Trước Khi Gắn Mắc Cài

Bạn đặc biệt phải đảm bảo sức khỏe răng miệng hoàn hảo trước khi bắt đầu. Việc gắn mắc cài lên một nền răng miệng không khỏe mạnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng và làm gián đoạn quá trình điều trị.

• Sâu răng, viêm lợi, cao răng: Đây là những bệnh lý phổ biến cần được xử lý triệt để. Cao răng và mảng bám là nơi vi khuẩn sinh sôi, gây viêm lợi, chảy máu chân răng. Nếu không làm sạch, tình trạng viêm sẽ càng trầm trọng hơn khi có mắc cài, gây khó khăn trong vệ sinh và có thể dẫn đến viêm nha chu. Sâu răng cần được trám hoặc điều trị tủy để tránh sâu nặng hơn trong quá trình niềng.
• Răng khôn mọc lệch, mọc ngầm hoặc mọc chen chúc có thể cản trở sự di chuyển của các răng khác, gây đau nhức, viêm nhiễm và làm sai lệch khớp cắn. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định nhổ răng khôn trước khi niềng để tạo không gian và đảm bảo quá trình di chuyển răng diễn ra thuận lợi.
• Viêm tủy, tiêu xương: Việc di chuyển răng trên nền xương hàm hoặc răng có bệnh lý tủy có thể gây ra các biến chứng như tiêu chân răng, lung lay răng hoặc thậm chí mất răng.

Việc loại bỏ các yếu tố viêm nhiễm, bệnh lý sẽ giúp răng di chuyển thuận lợi, giảm thiểu đau đớn và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm trong suốt quá trình điều trị. 

2. Trong Quá Trình Niềng – Biến Đổi Và Cách Xử Lý Kịp Thời

Khi đã chính thức bước vào hành trình niềng răng, bạn sẽ trải qua nhiều thay đổi và có thể gặp phải một số vấn đề phát sinh. Dưới đây là những lưu ý khi niềng răng trong giai đoạn này.

2.1. Đau Nhức, Ê Buốt Sau Khi Siết Răng

Hiện tượng đau nhẹ, ê buốt là phản ứng hoàn toàn bình thường của cơ thể khi răng bắt đầu di chuyển dưới tác động của lực kéo từ mắc cài và dây cung. Cảm giác này thường xuất hiện rõ rệt nhất trong 3–5 ngày đầu sau mỗi lần siết răng hoặc thay dây cung mới. Bạn hãy lưu ý: 

• Ăn thực phẩm mềm: Tránh các thức ăn cứng, dai, giòn trong những ngày đầu sau khi siết răng. Ưu tiên các món như cháo, súp, sữa chua, sinh tố, cơm mềm, thịt băm nhỏ...
• Uống thuốc giảm đau khi cần: Nếu cảm giác đau nhức gây khó chịu, bạn có thể uống thuốc giảm đau không kê đơn như Paracetamol theo liều lượng khuyến cáo của bác sĩ. Tránh lạm dụng thuốc và không nên uống Aspirin vì có thể làm chậm quá trình di chuyển của răng.
• Hạn chế các động tác nhai mạnh, cắn xé đồ ăn bằng răng cửa trong thời gian răng còn ê buốt để tránh làm tổn thương răng và mắc cài.

2.2. Nhiệt Miệng, Loét Miệng Do Cọ Xát

Mắc cài hoặc dây cung có thể cọ xát vào môi, má, lưỡi, đặc biệt là trong những tuần đầu sau khi gắn mắc cài hoặc khi có sự thay đổi về dây cung. Điều này có thể gây ra các vết loét, nhiệt miệng, gây khó chịu và đau rát khi ăn uống. Bạn có thể: 

• Dùng sáp chỉnh nha: Đây là giải pháp hiệu quả nhất. Hãy lấy một lượng sáp nhỏ, làm mềm bằng tay và bọc kín lên phần mắc cài hoặc đầu dây cung đang gây cọ xát. Sáp sẽ tạo một lớp đệm bảo vệ, ngăn không cho mắc cài tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc. 

Sáp chỉnh nha khi niềng răng giúp bạn giảm đau

• Súc miệng với nước muối ấm hoặc dung dịch sát khuẩn: Súc miệng bằng nước muối sinh lý ấm 2-3 lần/ngày hoặc các dung dịch sát khuẩn chuyên dụng cho miệng (ví dụ như chứa chlorhexidine) sẽ giúp giảm viêm, làm sạch vết loét và thúc đẩy quá trình lành thương.
• Bôi thuốc giảm đau và kháng viêm tại chỗ: Các loại gel bôi miệng như Kamistad hoặc Oracort A có thể giúp giảm đau và hỗ trợ làm lành vết loét nhanh chóng. Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng.

2.3. Hóp Má Khi Niềng Răng 

Trong quá trình niềng răng, một số người có thể nhận thấy khuôn mặt có vẻ hóp hơn, má lõm vào hoặc cảm thấy gầy đi. Nguyên nhân chính thường là do:

• Ăn nhai yếu, sụt cân: Khi mới niềng hoặc sau mỗi lần siết răng, cảm giác đau nhức khiến việc ăn nhai trở nên khó khăn. Điều này dẫn đến việc ăn ít hơn, lựa chọn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa, đôi khi không đủ dinh dưỡng, từ đó gây sụt cân và làm khuôn mặt trở nên hốc hác.
• Giảm vận động cơ hàm: Khi có mắc cài, hoạt động của cơ hàm có thể bị hạn chế một phần, dẫn đến việc các cơ má và cơ nhai ít được sử dụng hơn, làm chúng bị teo nhẹ và gây hiệu ứng hóp má.
• Xương hàm thay đổi: Một số trường hợp niềng răng cần nhổ răng hoặc di chuyển răng mạnh có thể làm thay đổi cấu trúc xương hàm, tác động đến hình dạng khuôn mặt. 

Niềng răng bị hóp má do ăn uống khó khăn

Cách tốt nhất bạn nên: 

• Ăn đủ dinh dưỡng, tăng cường chất béo lành mạnh: Dù có khó ăn, bạn vẫn cần đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cho cơ thể. Hãy ưu tiên các thực phẩm mềm, dễ nhai nhưng giàu dinh dưỡng như sữa, trứng, thịt băm, cá, bơ, dầu ô liu, các loại hạt xay nhuyễn. Tăng cường chất béo lành mạnh giúp duy trì trọng lượng cơ thể và sự đầy đặn của khuôn mặt.
• Tập nhai đều hai bên hàm: Nếu không có vấn đề gì về đau nhức, hãy cố gắng nhai đều cả hai bên hàm để kích thích hoạt động của các cơ má và cơ nhai. 

Hóp má sẽ được cải thiện sau khi bạn thích nghi được với mắc cài và bắt đầu ăn uống, sinh hoạt ổn định. 

2.4. Bung Mắc Cài, Lệch Dây Cung Khi Niềng 

Đây là một trong những sự cố khá phổ biến trong quá trình niềng răng, thường xảy ra khi bạn ăn đồ quá cứng, dai, nhai mạnh không đúng cách hoặc do va chạm mạnh vào vùng miệng. 

Tuyệt đối không nên tự điều chỉnh tại nhà. Việc cố gắng tự chỉnh sửa có thể làm hỏng mắc cài, dây cung hoặc gây tổn thương thêm cho răng và nướu.

Khi gặp tình trạng này, lưu ý khi niềng răng quan trọng là bạn cần liên hệ ngay với nha sĩ chỉnh nha của mình. Bác sĩ sẽ gắn lại mắc cài đúng vị trí hoặc điều chỉnh dây cung, đảm bảo quá trình điều trị không bị ảnh hưởng. Nếu không thể đến phòng khám ngay lập tức, bạn có thể dùng sáp chỉnh nha để bọc lại phần mắc cài bị bung hoặc đầu dây cung bị chọc vào má để giảm khó chịu tạm thời.

2.5. Viêm lợi, hiện tượng chảy máu khi niềng răng 

Viêm lợi và chảy máu chân răng là những vấn đề thường gặp ở người niềng răng, nguyên nhân chủ yếu là do việc vệ sinh răng miệng không kỹ lưỡng. Mắc cài và dây cung tạo ra nhiều ngóc ngách, khiến thức ăn dễ bị mắc kẹt và khó làm sạch hoàn toàn, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, gây viêm.

Lời khuyên từ chuyên gia chỉnh nha tại nha khoa Lạc Việt Intech cho bạn: 

• Dùng bàn chải kẽ, chỉ nha khoa, máy tăm nước: Đây là những dụng cụ hỗ trợ đắc lực cho việc vệ sinh răng miệng khi niềng. Bàn chải kẽ giúp làm sạch xung quanh mắc cài, chỉ nha khoa giúp làm sạch kẽ răng và dưới dây cung. Máy tăm nước dùng tia nước để loại bỏ mảng bám và thức ăn thừa hiệu quả, đồng thời massage nướu.
• Súc miệng bằng dung dịch chứa chlorhexidine: Dung dịch súc miệng có chứa chlorhexidine có tác dụng diệt khuẩn và kháng viêm, giúp giảm sưng viêm lợi. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ và không dùng quá 2 tuần liên tiếp để tránh các tác dụng phụ như đổi màu răng.
• Tái khám để cạo vôi răng định kỳ: Dù bạn vệ sinh kỹ đến đâu, mảng bám và vôi răng vẫn có thể hình thành. Việc tái khám định kỳ theo lịch của bác sĩ (thường là 3-6 tháng/lần) để cạo vôi răng là cần thiết để giữ răng miệng luôn sạch sẽ và khỏe mạnh.

Tại nha khoa Lạc Việt Intech, các bệnh lý nha chu sẽ được điều trị triệt để và hoàn toàn miễn phí. 

3. Sau Khi Tháo Niềng – Duy Trì Kết Quả Lâu Dài

Giai đoạn duy trì là một trong những lưu ý khi niềng răng quan trọng nhất mà nhiều người thường chủ quan bỏ qua. Việc này sẽ quyết định nụ cười mới của bạn có được giữ vững lâu dài hay không.

3.1. Đeo hàm duy trì đầy đủ và đúng cách 

Sau khi tháo mắc cài, xương và các mô xung quanh răng cần thời gian để tái tạo và ổn định ở vị trí mới. Nếu không có hàm duy trì, răng có xu hướng dịch chuyển trở lại vị trí ban đầu. Đây là giai đoạn lưu ý khi niềng răng cực kỳ then chốt.

• Giai đoạn đầu: Trong khoảng 6-12 tháng đầu sau khi tháo niềng, bạn cần đeo hàm duy trì gần như 24/24 giờ mỗi ngày (chỉ tháo ra khi ăn uống và vệ sinh răng miệng). Đây là thời điểm quan trọng nhất để xương và dây chằng quanh răng thích nghi với vị trí mới.
• Về sau: Sau giai đoạn đầu, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn giảm dần thời gian đeo, thường là chuyển sang đeo vào ban đêm trong 1–2 năm tiếp theo, hoặc thậm chí lâu hơn tùy vào từng trường hợp cụ thể và mức độ ổn định của răng.

Có 2 loại hàm duy trì chính là cố định và tháo lắp, khoảng 1 tháng trước khi tháo mắc cài, bạn sẽ được bác sĩ gắn một sợi dây kim loại nhỏ được gắn cố định vào mặt trong của các răng cửa, đây là hàm duy trì cố định. Ưu điểm là hiệu quả cao, không cần nhớ đeo, kín đáo. Hạn chế là khó vệ sinh hơn và có thể cần thay thế nếu bị bong.

Dây duy trì cố định được gắn ở mặt trong trước khi tháo mắc cài 

Sau khi tháo mắc cài bạn sẽ được lấy dấu răng để làm hàm duy trì tháo lắp. Thường là hàm nhựa trong suốt hoặc hàm Hawley (kết hợp nhựa và dây kim loại). Ưu điểm là dễ vệ sinh, dễ tháo lắp. Nhược điểm là yêu cầu sự tuân thủ cao của bệnh nhân, dễ bị mất hoặc hỏng. 

Tổng hợp 3 loại hàm duy trì

3.2. Có cần tái khám sau khi tháo mắc cài không? 

Ngay cả khi bạn đã đeo hàm duy trì đầy đủ, việc kiểm tra định kỳ vẫn cần thiết để bác sĩ đánh giá sự ổn định của khớp cắn, phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát hoặc các vấn đề khác về răng miệng.

• Kiểm soát tái phát: Bác sĩ sẽ kiểm tra xem răng có xu hướng dịch chuyển trở lại không và có biện pháp can thiệp kịp thời (ví dụ: điều chỉnh hàm duy trì, hoặc trong một số ít trường hợp có thể cần một liệu trình chỉnh nha nhỏ).
• Xử lý các vấn đề phát sinh: Tái khám cũng là cơ hội để xử lý các vấn đề như lệch khớp cắn nhẹ, mòn răng do ăn nhai không đều, hoặc các bệnh lý răng miệng khác có thể phát sinh.

Nhiều người chủ quan bỏ qua giai đoạn tái khám định kỳ sau khi tháo niềng. Điều này khiến răng có thể xô lệch trở lại một cách âm thầm, dù đã mất 2–3 năm niềng răng vất vả và tốn kém. Đừng để công sức của mình trở nên vô ích chỉ vì sự lơ là ở giai đoạn cuối cùng này.

3.3. Chăm sóc răng miệng 

Sau khi tháo niềng, nướu và mô mềm xung quanh răng có thể cần thời gian để phục hồi hoàn toàn. Một số người có thể gặp tình trạng tụt lợi nhẹ hoặc nướu nhạy cảm hơn. Chăm sóc nha chu và vệ sinh răng miệng đúng cách là một lưu ý khi niềng răng không thể thiếu để duy trì sức khỏe răng miệng tổng thể và bảo vệ nụ cười đẹp.

Việc chăm sóc nha chu và duy trì khám định kỳ là cách duy nhất để giữ sức khỏe răng miệng lâu dài, đảm bảo nụ cười đẹp sau niềng không chỉ bền vững về thẩm mỹ mà còn khỏe mạnh từ bên trong.

Nếu bạn đang chuẩn bị bước vào hành trình niềng răng, hãy chắc chắn rằng mình đã hiểu rõ từng giai đoạn và sẵn sàng cam kết theo đến cùng! Nụ cười rạng rỡ, tự tin và khỏe mạnh sẽ là phần thưởng xứng đáng cho sự nỗ lực của bạn